Ogrody wertykalne w przestrzeni miejskiej

Co to są zielone ściany?

Zielone ściany to nic innego jak umieszczone pionowo kompozycje roślinne, znajdujące się najczęściej na ścianach budynków. W przestrzeni publicznej wyróżnia się dwa typy zielonych ścian:

• naturalne struktury, powstałe na skutek porośnięcia elewacji mchem lub pnączem;
• specjalnie zaprojektowane systemy zawieszeń, w których roślina ma optymalne warunki do wzrostu.

Krótka historia zielonych ścian

Ogrody wertykalne nie są żadną nowością. Przykłady ze Skandynawii czy Japonii jasno pokazują, że rośliny pnące od wieków stosowane były do okrywania fasad budynków. Na początku XX wieku zielone ściany stały się szczególnie modne, a to za sprawą angielskiego ruchu Arts and Crafts, a później dzięki Secesji. W architekturze, sztuce i przedmiotach codziennego użytku pożądane były miękkie linie, naturalne kształty i roślinne nawiązania. W architekturze krajobrazu wykorzystywano zaś pnącza (głównie winobluszcz lub bluszcz), które miały za zadanie zatrzeć granicę pomiędzy domem a ogrodem.

Lata 30-te XX w. przyniosły nieoczekiwany zwrot - nowe techniki budowlane i coraz lepsze izolacje cieplne spowodowały, że roślinność wertykalną zaczęto traktować jak intruza.

Dopiero 50 lat później, w latach 80-tych XX wieku podejście do zieleni jako niszczyciela elewacji diametralnie się zmieniło. Stało się tak za sprawą francuskiego botanika, specjalizującego się w roślinności tropikalnej. Patrick Blanc, bo o nim mowa, zaprojektował pierwszą na świecie nowoczesną technologię zielonej ściany, opartej na systemie hydroponicznym. Metoda ta zakłada, że glebę zastępuje się filcową tkaniną, wchłaniającą i przetrzymującą wodę, a całość umieszczona jest na specjalnej konstrukcji.

Roślinność dobierana jest na podstawie wytrzymałości na zmiany środowiskowe i dostosowana do piętrowości występującej w naturze. Pierwsza taka zielona ściana powstała w 1988 r. w Paryżu na elewacji Muzeum Nauki i Przemysłu.

Wreszcie rośliny mogą być tam, gdzie do tej pory być nie mogły!

Zalety ogrodów wertykalnych

W dzisiejszych czasach coraz częściej spotykamy pionowe ogrody, oparte na systemie Patricka Blanca. Trudno się temu dziwić, bowiem zielone ściany są atrakcyjne i miłe dla oka, a przy tym redukują zjawisko smogu i hałasu. Zmniejszają również straty energii w budynkach i zapobiegają tworzeniu się pyłu miejskiego.Ich gęsta struktura jest także domem dla ptaków i owadów. Bez wątpienia na popularność zielonych ścian wpływają również galopujące zmiany klimatyczne i coraz większa świadomość ekologiczna.

A gdzie w Polsce spotkamy zielone ściany? W Warszawie należy się kierować do CH Arkadia (Rondo „Babka”) lub budynku Fundacji Nauki Polskiej (Krasickiego 20/22), we Wrocławiu do centrum handlowego przy Granicznej 6, w Katowicach na ul.Rynek, a w Gdańsku na Port Lotniczy.

 

Jak projektować zielone ściany?

Przed przystąpieniem do wykonania projektu ogrodu wertykalnego należy sprawdzić możliwości nośne oraz wytrzymałość konstrukcyjną elewacji budynku. Trzeba również pamiętać o pogodzie, która w Polsce bywa niezwykle kapryśna. Zieloną ścianę można zaprojektować na trzy różne sposoby, są to:

• systemy filcowe (hydroponiczny) — jest to najprostszy system kieszeniowy, składający się z ramy konstrukcyjnej, płyty PCV tworzącej warstwę izolacyjną oraz mat z włókien syntetycznych, które mają kieszenie, gdzie umieszczane są rośliny. Korzenie roślin mogą przerastać między włóknami;
• systemy panelowe (modułowy) — panele wykonane są z tworzyw sztucznych, aluminium, stali nierdzewnej lub materiałów z recyklingu. System ten podtrzymuje korzenie i dostarcza im substancji odżywczych. Stosowane są na niewielkich powierzchniach, często wewnątrz budynków;
• systemy kontenerowe — konstrukcja kratownicowa ustawiona poziomami, na których znajdują się pojemniki z roślinami. Rośliny można formować za pomocą lin lub siatek.

Właśnie ze względu na zmienną pogodę bardzo istotny jest dobry dobór gatunkowy. Trzeba pamiętać, że dla roślin jest to sztucznie stworzone siedlisko, a więc z pewnością sprawdzi się tu zieleń „żelazna” - odporna na suszę, wiatr czy miejskie zanieczyszczenie powietrza. Ważnym aspektem jest również mrozoodporność, bowiem ogrodów wertykalnych nie ściółkujemy i nie przykrywamy agrowłókniną. Rośliny powinny też szybko rosnąć i być dobrane zgodnie z kierunkami stron świata.

Wady zielonych ścian

W Polsce, ze względu na trudne warunki pogodowe, systemy zielonych ścian nie są tak stabilne jak w miejscach, gdzie klimat jest łagodny. Powoduje to konieczność częstej wymiany pojedynczych roślin i zakładania wydajnego systemu nawadniania (a więc i nadużywania wody). Technologia zielonych ścian jest również o wiele droższa niż stosowanie tradycyjnych pnączy.

Polskie zielone ściany

Obecnie warszawska SGGW prowadzi badania nad stabilnością zielonych ścian w warunkach polskich. Na podstawie analiz zostało opracowane zestawienie roślin, odpornych na zmiany pogodowe. Są to głównie gatunki arktyczne i górskie, takie jak: dereń kanadyjski, dębik ośmiopłatkowy, brzoza niska, bażyna czarna, borówka brusznica, wierzba wełnista, sosna górska, pachystigma wschodnia oraz cis japoński.

W ogrodach wertykalnych stosuje się także inne gatunki roślin, takie jak: runianka japońska, bluszcz pospolity, kłosówka miękka, turzyca ptasie łapki, tawuła japońska, irga Dammera, żurawka ogrodowa, bluszczyk kurdybanek, bodziszek korzeniasty, epimedium czerwone, paprocie, bergenie, turzyce, floksy, dzwonki, żurawki, iglice oraz jasnoty.

 

Zielone ściany są niewątpliwie jednym z ciekawszych trendów panujących we współczesnej architekturze krajobrazu. Jednak jak pokazują powyższe przykłady, aby ogrody wertykalne cieszyły oko jak najdłużej, konieczne jest wprowadzenie nowych technologii, które dadzą systemowi większą stabilność i efektywność.

 

Źródło:
https://land8.com/going-vertical-the-history-of-green-walls/
https://www.clematis.com.pl/informacje-o-roslinach/eksperci-radza/dr-hab-jacek-borowski/986-zielone-sciany-czy-warto-czesc-druga/